Thế giới phần cứng máy tính có thể đơn giản hoặc phức tạp tùy vào mức độ bạn muốn tìm hiểu. Đối với nhiều người, việc sử dụng PC hàng ngày mà không đi sâu vào chi tiết kỹ thuật là đủ. Tuy nhiên, với những ai thích đào sâu, có rất nhiều hiểu lầm và thông tin sai lệch xoay quanh các thuật ngữ phổ biến liên quan đến CPU, GPU và các linh kiện PC khác. Có thể bạn đã biết về những thuật ngữ này, nhưng lại diễn giải chúng không chính xác. Bài viết này sẽ đi sâu vào 5 khía cạnh thường gây nhầm lẫn để làm rõ ý nghĩa và tác động thực sự của chúng.
5. Chống “lão hóa” PC (Future-proofing)
Hiểu lầm phổ biến
Cách hầu hết người dùng PC hiểu về “chống lão hóa” (future-proofing) là mua các linh kiện vượt xa nhu cầu hiện tại với hy vọng chiếc PC của họ sẽ giữ được hiệu năng tốt trong thời gian dài hơn. Mặc dù nghe có vẻ hợp lý, nhưng trong lĩnh vực PC tùy chỉnh, “chống lão hóa” thực chất là một quan niệm sai lầm. Ý tưởng bảo vệ cỗ máy của bạn trước sự lỗi thời trong tương lai tiềm ẩn nhiều cạm bẫy có thể khiến bạn tốn kém hơn bạn nghĩ.
Ý nghĩa thực sự
Thứ nhất, “tương lai” mà bạn đang chuẩn bị và chi tiền quá mức có thể không bao giờ đến. Bo mạch chủ hỗ trợ Wi-Fi 7 hoặc RAM 8,800MT/s của bạn có thể chưa trở nên thực sự hữu ích trước khi bạn cần một bộ PC mới sau 5 năm. Và chiếc RTX 5090 mà bạn mua để chơi game không giới hạn sẽ trở thành card tầm trung sau hai thế hệ GPU nữa. Thông thường, người dùng cũng chỉ chờ khoảng thời gian này để nâng cấp card đồ họa của họ. Vì vậy, bạn sẽ vẫn phải chuyển sang một linh kiện mới, có thể cũng đắt đỏ tương đương, để duy trì cùng mức hiệu năng sau 5 năm.
Thứ hai, khi chi tiêu quá mức cho tương lai, bạn chắc chắn sẽ phải hy sinh một khía cạnh nào đó của chiếc PC hiện tại. Bằng cách chọn một CPU hoặc GPU flagship, bạn có thể phải chấp nhận một bộ tản nhiệt yếu hơn hoặc một ổ SSD dung lượng nhỏ hơn. Thay vì cân bằng cấu hình, bạn lại tạo ra một cỗ máy lệch lạc với cùng một ngân sách. Tất nhiên, điều này không ảnh hưởng đến những người có điều kiện tài chính dư dả, nhưng đối với phần lớn chúng ta, “chống lão hóa” là một nỗ lực tốn kém nhưng không mang lại kết quả như mong đợi. Bạn thậm chí có thể không nhận được giá trị bán lại tốt khi muốn thanh lý các linh kiện cao cấp của mình sau này.
Dàn PC tùy chỉnh InWin 977EK cao cấp với vỏ kim loại bạc và tản nhiệt nước màu hồng
4. Nghẽn cổ chai (Bottlenecks)
Hiểu lầm phổ biến
Đối với hầu hết mọi người, hiện tượng nghẽn cổ chai hiệu năng xảy ra khi một trong các linh kiện (thường là CPU) cản trở chiếc PC đạt được hiệu năng tối đa của nó. Mặc dù một CPU yếu kém hơn đáng kể có thể thực sự làm giảm sức mạnh của một GPU cao cấp, nhưng đa số người dùng không ghép cặp RTX 5080 với Ryzen 5 3600. Các công cụ “tính nghẽn cổ chai PC” trên mạng có thể khiến bạn tin rằng cần phải nâng cấp từ CPU 6 nhân lên 12 nhân để loại bỏ “nghẽn cổ chai”, nhưng bạn nên nhìn nhận vấn đề một cách thực tế.
Ý nghĩa thực sự
Sự khác biệt nhỏ về hiệu năng giữa CPU và GPU không thực sự làm tổn hại đến hiệu năng PC của bạn một cách đáng kể. Không có chiếc PC nào hoàn toàn không bị nghẽn cổ chai, và tôi không chỉ đề cập đến CPU hay GPU. Ngay cả RAM và ổ cứng chậm hơn cũng có thể tạo ra những giới hạn nhất định cho hiệu năng lý thuyết tối đa của PC. Bên cạnh đó, hầu hết mọi người đều có “nghẽn cổ chai màn hình”, điều này ngăn họ trải nghiệm toàn bộ sức mạnh của các linh kiện vốn đã rất tốt. Tôi không khuyên bạn bỏ qua việc tìm hiểu các điểm nghẽn cổ chai trên PC của mình, nhưng trong hầu hết các trường hợp, bạn có thể đang lo lắng quá mức.
Một dàn máy tính chơi game màu trắng với card đồ họa trắng
3. Mức sử dụng VRAM (VRAM Usage)
Hiểu lầm phổ biến
Gần đây có rất nhiều phản ứng tiêu cực, có cơ sở, đối với các card đồ họa chỉ có 8GB VRAM, nhưng nhiều người dùng có thể nhầm lẫn giữa việc phân bổ VRAM (VRAM allocation) và việc sử dụng VRAM thực tế (VRAM usage). Mặc dù card đồ họa có 8GB VRAM chắc chắn không nên tồn tại trên các sản phẩm ngoài phân khúc phổ thông vào năm 2025, nó có thể không trở thành giới hạn hiệu năng trong hầu hết các tựa game ở độ phân giải 1080p, và thậm chí cao hơn. Bộ đếm bộ nhớ GPU mà bạn thấy trên màn hình báo cáo dung lượng VRAM mà game phân bổ để tải trước các kết cấu (textures) và dữ liệu dựng hình khác.
Linh kiện bên trong một case máy tính chơi game có đèn RGB
Ý nghĩa thực sự
Con số này không phản ánh lượng bộ nhớ thực tế mà game đang sử dụng tại thời điểm đó. Vì vậy, ngay cả khi mức phân bổ là 7.8GB (thường là mức tối đa) trên một GPU có 8GB VRAM, điều đó không nhất thiết có nghĩa là bạn đang sắp sửa gặp phải tình trạng tụt khung hình hoặc kết cấu không được tải. Một số tựa game nhất định hoàn toàn có thể yêu cầu nhiều bộ nhớ hơn dung lượng VRAM của GPU cho phép, nhưng bạn có lẽ sẽ nhận thấy điều đó bằng mắt thường (qua hiện tượng giật, khựng hình) thay vì chỉ nhìn vào bộ đếm mức sử dụng VRAM.
Hình ảnh và thông số kỹ thuật của card đồ họa Asus GeForce RTX 5060 8GB
Việc hiểu rõ sự khác biệt giữa dung lượng VRAM được phân bổ và dung lượng VRAM đang thực sự được sử dụng giúp người dùng có cái nhìn đúng đắn hơn về hiệu năng của card đồ họa, đặc biệt là với các mẫu có dung lượng VRAM giới hạn. Thay vì hoảng loạn khi thấy con số phân bổ cao, hãy chú ý đến trải nghiệm chơi game thực tế.
Sơ đồ minh họa nhân GPU và chip nhớ VRAM trên card đồ họa
2. Mức sử dụng GPU (GPU Utilization)
Hiểu lầm phổ biến
Nhiều game thủ lo ngại thái quá về tỷ lệ phần trăm sử dụng GPU của họ trong khi chơi game. Ngay cả một sự sụt giảm nhỏ từ 99% xuống 97% cũng có thể cảm thấy “sai sai” đối với họ, gợi lên nỗi sợ về hiện tượng nghẽn cổ chai CPU. Tuy nhiên, mức sử dụng GPU là một chỉ số động liên tục dao động dựa trên nhiều yếu tố. Việc mức sử dụng GPU giảm tạm thời xuống 95% (hoặc thậm chí 90%) không có nghĩa là bạn đang lãng phí hiệu năng.
Hình ảnh máy tính trong case màu trắng với tản nhiệt nước AIO trắng
Ý nghĩa thực sự
Các tựa game khác nhau có mức độ phụ thuộc vào GPU khác nhau và có thể không sử dụng toàn bộ sức mạnh GPU của bạn ở cùng một mức độ. Ngay cả các môi trường khác nhau trong cùng một trò chơi cũng có thể ít phụ thuộc vào GPU hơn và phụ thuộc nhiều hơn vào CPU, đó là lý do tại sao bạn có thể nhận thấy mức sử dụng GPU sụt giảm. Mức sử dụng GPU ổn định ở 99% luôn là lý tưởng, nhưng bạn không nên coi đó là điều bắt buộc – việc cố gắng đạt được điều này có thể dẫn đến lo lắng không cần thiết và các hoạt động chẩn đoán không đi đến đâu.
1. Giảm hiệu năng do nhiệt (Thermal Throttling)
Hiểu lầm phổ biến
Hầu hết mọi người đều đã nghe nói về giảm hiệu năng do nhiệt, nhưng không phải ai cũng hiểu đầy đủ về khái niệm này. Một số người dùng tin rằng nó đề cập đến việc CPU ngắt nguồn hệ thống khi nhiệt độ vượt quá một ngưỡng nhất định.
Hình ảnh minh họa các cách giảm nhiệt độ cho PC để ngăn chặn giảm hiệu năng do nhiệt
Ý nghĩa thực sự
“Throttling” thực sự có nghĩa là CPU (hoặc GPU hoặc SSD) đang tự giới hạn hiệu năng của nó để quản lý nhiệt độ hoạt động tốt hơn. Nó đang giảm tải, và do đó giảm nhiệt độ, để tránh đạt đến mức nguy hiểm. Giảm hiệu năng do nhiệt thậm chí còn xảy ra trên điện thoại thông minh hoặc laptop của bạn trong các kịch bản bị giới hạn về tản nhiệt. Đơn giản, đó là một cơ chế bảo vệ tích hợp giúp bảo vệ phần cứng khỏi hư hỏng vĩnh viễn. Hệ thống không cần phải tắt đột ngột để bạn gọi đó là giảm hiệu năng do nhiệt. GPU của bạn có thể tự giảm hiệu năng nếu nhiệt độ đạt đến một giới hạn đã đặt, và SSD Gen5 của bạn cũng vậy. Bạn tất nhiên có thể ngăn chặn giảm hiệu năng do nhiệt bằng cách sử dụng tản nhiệt tốt hơn hoặc điều chỉnh quạt, nhưng đó là một hiện tượng hoàn toàn bình thường mà PC của bạn có thể trải qua thỉnh thoảng.
Hầu hết nỗi lo về hiệu năng PC đều bị phóng đại
Bạn có thể bắt gặp rất nhiều thông tin về tình trạng thiếu VRAM, nghẽn cổ chai và các nỗi sợ khác, nhưng dù những lo ngại này có cơ sở đến đâu, chúng cũng có thể bị thổi phồng quá mức. Các thuật ngữ khác như “chống lão hóa” và giảm hiệu năng do nhiệt cũng thường bị người dùng phổ thông hiểu sai, dẫn đến lo lắng không cần thiết và đôi khi là những quyết định chi tiêu sai lầm.
Tài liệu tham khảo: Dựa trên bài viết từ XDA Developers.
