Mua một chiếc máy tính đã qua sử dụng có thể là lựa chọn thông minh nếu ngân sách của bạn eo hẹp. Tuy nhiên, dù một thiết bị Windows giá rẻ có vẻ hấp dẫn, điều quan trọng là bạn cần thận trọng và thực hiện một vài bài kiểm tra thiết yếu để tránh những vấn đề không mong muốn về sau. Việc dành thời gian kiểm tra kỹ lưỡng các thành phần quan trọng không chỉ giúp bạn đảm bảo chất lượng mà còn tiết kiệm đáng kể chi phí sửa chữa hoặc thay thế linh kiện sau này, biến chiếc máy tính cũ thành một khoản đầu tư xứng đáng.
1. Kiểm tra Màn hình, Bàn phím và Bàn di chuột (Trackpad)
Màn hình, bàn phím và bàn di chuột (trackpad) là những thành phần quan trọng bậc nhất cần kiểm tra khi mua một chiếc laptop cũ. Đây là những bộ phận thiết yếu cho việc sử dụng hàng ngày, và bất kỳ vấn đề nào với chúng đều có thể ảnh hưởng đáng kể đến khả năng sử dụng của thiết bị.
1.1. Màn hình
Để kiểm tra màn hình, bạn hãy truy cập một trang web như Test My Screen và tìm kiếm các điểm ảnh chết (dead pixels), hiện tượng lệch màu (discoloration) hoặc nhấp nháy (flickering). Bạn có thể sử dụng các nền màu đơn sắc (trắng, đen, đỏ, xanh lá cây và xanh lam) để dễ dàng phát hiện các bất thường về điểm ảnh. Ngoài ra, hãy thử điều chỉnh độ sáng để đảm bảo chức năng này hoạt động bình thường, đồng thời kiểm tra xem có hiện tượng hở sáng (backlight bleeding) hay ánh sáng không đều hay không.
Giao diện website Test My Screen giúp kiểm tra điểm chết và các lỗi hiển thị của màn hình máy tính
1.2. Bàn phím
Đối với bàn phím, hãy sử dụng một công cụ trực tuyến như Keyboard Tester để xác nhận rằng tất cả các phím đều phản hồi tốt và không bị kẹt. Đảm bảo rằng mỗi lần nhấn phím đều được ghi nhận chính xác và không có phím nào bị liệt hoặc khó bấm.
1.3. Bàn di chuột (Trackpad)
Để kiểm tra bàn di chuột, bạn chỉ cần di chuyển con trỏ để đảm bảo nó di chuyển mượt mà. Hãy thử các cử chỉ đa chạm (multi-touch gestures) như cuộn trang, chụm để thu phóng (pinch-to-zoom) và chạm nhiều ngón tay (multi-finger tapping) nếu thiết bị hỗ trợ. Ngoài ra, hãy kiểm tra xem các nút bấm vật lý (trái và phải) có phản hồi tốt, không bị kẹt hoặc quá cứng hay không.
2. Kiểm tra Webcam, Micro và Loa
Nếu bạn đang mua một chiếc laptop, việc kiểm tra webcam là rất quan trọng. Bạn có thể làm điều này bằng cách đơn giản là mở ứng dụng Camera tích hợp trên Windows. Bạn sẽ thấy một hình ảnh rõ ràng và hoạt động bình thường. Nếu camera bị mờ hoặc không phản hồi, đó có thể là dấu hiệu của một vấn đề.
2.1. Micro
Tiếp theo, hãy kiểm tra micro bằng cách vào Settings > System > Sound (Cài đặt > Hệ thống > Âm thanh). Trong phần Input (Đầu vào), chọn thiết bị micro tích hợp, sau đó nhấp vào Start test (Bắt đầu kiểm tra). Bắt đầu nói, sau đó sử dụng nút Play (Phát) để nghe lại âm thanh đã ghi và kiểm tra độ rõ ràng, biến dạng hoặc các vấn đề về âm lượng.
Tùy chọn kiểm tra micro tích hợp trong ứng dụng Cài đặt Âm thanh của Windows 11
2.2. Loa và Cổng kết nối
Đối với loa, hãy quay lại menu Sound (Âm thanh), vào phần Output (Đầu ra) và chọn loa tích hợp. Nhấp vào nút Test (Kiểm tra) để phát một âm thanh và đảm bảo âm thanh rõ ràng, không bị rè hoặc méo tiếng.
Ngoài những điều trên, điều quan trọng là phải kiểm tra các cổng kết nối của laptop hoặc PC của bạn, chẳng hạn như HDMI, USB, cổng tai nghe 3.5mm và các cổng khác. Bạn nên cắm thử các thiết bị khác nhau như ổ USB, tai nghe hoặc màn hình ngoài để xác nhận rằng mỗi cổng đều phản hồi và hoạt động như mong đợi.
3. Kiểm tra Bộ nhớ RAM
Một sự cố về RAM xảy ra khi một tiến trình ghi dữ liệu vào RAM, nhưng RAM lại trả về dữ liệu khác khi truy xuất cùng thông tin. Nếu bạn mua một chiếc máy tính với RAM bị lỗi, bạn rất có thể sẽ gặp phải các sự cố treo máy, đồ họa bị biến dạng, hiệu suất chậm chạp và vô số lỗi.
Do đó, việc kiểm tra RAM trước khi mua một chiếc PC cũ là rất quan trọng. Mặc dù có nhiều công cụ của bên thứ ba có sẵn để kiểm tra RAM, chúng tôi khuyên bạn nên sử dụng công cụ chẩn đoán bộ nhớ tích hợp của Windows (Windows Memory Diagnostic tool). Trước khi chạy thử nghiệm, hãy lưu lại mọi công việc chưa được lưu, vì công cụ này sẽ yêu cầu máy tính của bạn khởi động lại.
- Nhấn tổ hợp phím Win + R để mở hộp thoại Run.
- Gõ mdsched vào ô văn bản và nhấn Enter.
- Nhấp vào Restart now and check for problems (recommended) (Khởi động lại ngay và kiểm tra vấn đề (được đề xuất)).
Sau khi làm theo các hướng dẫn trên, Windows sẽ khởi động lại một lần và công cụ Chẩn đoán Bộ nhớ sẽ bắt đầu chạy sau khi khởi động. Khi kiểm tra hoàn tất, Windows sẽ khởi động lại một lần nữa.
Sau lần khởi động lại thứ hai, bạn có thể thấy kết quả kiểm tra ngay lập tức, hoặc bạn có thể cần mở Trình xem sự kiện (Windows Event Viewer) để tìm chúng.
- Nhấp chuột phải vào nút Start của Windows và vào Event Viewer.
- Đi tới Windows Logs và điều hướng đến System.
- Nhấp vào Find (Tìm) dưới mục Actions (Hành động) trong ngăn bên phải.
- Gõ MemoryDiagnostic và nhấp vào Find Next (Tìm tiếp theo).
Kiểm tra kết quả chẩn đoán bộ nhớ RAM bằng công cụ Event Viewer trên Windows 10
Đợi Trình xem sự kiện tìm kiếm chuỗi trong dữ liệu của nó và hiển thị kết quả chạy thử nghiệm.
4. Kiểm tra Tình trạng Ổ đĩa Cứng
Giao diện công cụ CrystalDiskInfo hiển thị tình trạng sức khỏe và nhiệt độ của ổ đĩa cứng trên Windows
Thông thường, ổ đĩa cứng của máy tính, dù là SSD hay HDD, đều được thiết kế để có tuổi thọ lâu dài và hiếm khi hỏng. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải đảm bảo tình trạng sức khỏe của chúng tốt, nhiệt độ duy trì trong phạm vi chấp nhận được và không có các sector hoặc khối bị lỗi (bad sectors/blocks).
Một ổ đĩa cứng bị lỗi có thể dẫn đến nhiều vấn đề khác nhau, chẳng hạn như không thể đọc hoặc ghi dữ liệu vào ổ đĩa, máy tính thường xuyên bị treo, tải tệp chậm và các sự cố khác.
Bạn có thể kiểm tra tình trạng sức khỏe của ổ đĩa cứng bằng một công cụ như CrystalDiskInfo. Tải xuống và chạy công cụ CrystalDiskInfo trên máy tính của bạn, và bạn sẽ thấy số liệu thống kê của tất cả các ổ đĩa trên máy tính. Nếu bạn có nhiều hơn một ổ đĩa cứng, bạn có thể chuyển đổi giữa chúng bằng cách nhấp vào nút mũi tên ở góc trên bên phải.
Trong tất cả các số liệu thống kê mà công cụ hiển thị, tình trạng sức khỏe (Health Status) và nhiệt độ (Temperature) là quan trọng nhất. Tình trạng sức khỏe của ổ đĩa cứng của bạn phải là Good (Tốt), và nhiệt độ của nó nên nằm trong khoảng từ 30 °C đến 50 °C. Trong trường hợp xấu nhất, nhiệt độ không nên vượt quá 70 °C.
5. Kiểm tra Tình trạng Pin
Dung lượng sạc của pin laptop suy giảm theo thời gian. Nếu pin trong chiếc laptop bạn đang cân nhắc mua đã bị hao mòn đáng kể, bạn có thể không nhận được nhiều thời gian sử dụng, và thậm chí có thể cần thay thế.
Để tránh phát sinh thêm chi phí này sau khi mua, việc kiểm tra tình trạng pin trước đó là rất quan trọng. Thực hiện các bước sau để tạo báo cáo pin:
- Mở menu tìm kiếm của Windows và gõ cmd vào ô văn bản.
- Nhấp chuột phải vào ứng dụng Command Prompt và nhấp vào Run as administrator (Chạy với tư cách quản trị viên).
- Trong cửa sổ console, gõ powercfg /batteryreport và nhấn Enter.
Sử dụng lệnh powercfg /batteryreport trong Command Prompt để tạo báo cáo tình trạng pin laptop
Quá trình trên sẽ tạo một báo cáo pin và lưu nó vào một thư mục cụ thể, trong hầu hết các trường hợp sẽ là C:Users[UserName]battery-report.
Phân tích mức sử dụng pin và ước tính tuổi thọ pin bằng cách kiểm tra kỹ báo cáo pin. Bạn nên đảm bảo rằng thời lượng pin ước tính sau khi sạc đầy là đủ. Nếu pin cần được thay thế, hãy tính chi phí đó vào quyết định của bạn khi mua một chiếc laptop cũ.
Bạn cũng có thể kiểm tra tình trạng pin bằng cách sử dụng các công cụ kiểm tra pin khác để phân tích chuyên sâu hơn.
6. Kiểm tra Sức chịu tải (Stress Test) CPU và GPU
Một bước quan trọng khác là đảm bảo rằng Bộ xử lý trung tâm (CPU) và Bộ xử lý đồ họa (GPU) đủ mạnh để xử lý các tác vụ bạn dự định giao cho chúng. Cách tốt nhất để xác định khả năng của chúng là thực hiện bài kiểm tra sức chịu tải (stress test) cho cả hai thành phần.
Một bài kiểm tra sức chịu tải sẽ đẩy phần cứng máy tính (CPU, GPU) đến hiệu suất tối đa và theo dõi mức độ xử lý tải nặng của nó. Nếu PC vẫn ổn định trong quá trình stress test, bạn đã đưa ra một lựa chọn tốt, vì điều đó cho thấy hệ thống sẽ không bị treo hoặc trục trặc dưới các tải trọng nặng.
Nếu bạn cần hướng dẫn chi tiết, bạn có thể tham khảo thêm các bài viết chuyên sâu về cách kiểm tra sức chịu tải CPU và GPU một cách an toàn để có cái nhìn toàn diện hơn.
7. Giám sát Nhiệt độ CPU và GPU
Phần mềm NZXT CAM giúp giám sát nhiệt độ và hiệu suất của CPU và GPU trên hệ điều hành Windows 10
Khi máy tính của bạn tắt trong quá trình kiểm tra sức chịu tải, đó là do nó quá nhiệt ở một nhiệt độ tới hạn hơn là do quá tải. Nếu điều này xảy ra, bạn có thể quyết định xem mình có cần thêm quạt vỏ máy, bộ làm mát hay bất kỳ thứ gì khác để giữ nhiệt độ của các thành phần ở mức an toàn.
Nếu bạn không nhận được dữ liệu nhiệt độ CPU và GPU trong quá trình chạy stress test, chúng tôi khuyên bạn nên sử dụng phần mềm chuyên dụng để kiểm tra nhiệt độ của chúng.
Phần mềm CAM của NZXT (NZXT CAM software) được đánh giá cao, vì giao diện trực quan của nó giúp bạn dễ dàng điều chỉnh tốc độ xung nhịp và cài đặt quạt, đồng thời cho phép bạn giám sát nhiệt độ của các thành phần dưới tải trọng ưa thích của bạn.
Dù bạn đang mua một chiếc PC đã mười năm tuổi hay nhận một chiếc máy tính đã qua tay, việc thực hiện các bài kiểm tra này sẽ giúp bạn đánh giá tình trạng phần cứng của máy tính. Vì vậy, hãy dành thời gian để thực hiện những kiểm tra đơn giản này để đảm bảo rằng bạn đang đầu tư vào một thiết bị đáng tin cậy, hoạt động đầy đủ chức năng. Việc kiểm tra kỹ lưỡng không chỉ giúp bạn tránh được những rủi ro tiềm ẩn mà còn đảm bảo rằng bạn có được một trải nghiệm sử dụng máy tính hiệu quả và bền bỉ.
